کنترل کلاس درس به‌طور مؤثر، همیشه یکی از دغدغه‌های بزرگ مدرسان و مشخصاً اساتید دانشگاه بوده است. گاهی فقط با یک چرخش شما به سمت تخته، پچ‌پچ‌ها شروع می‌شوند و همهمه کلاس را فرا می‌گیرند. رویارویی با چنین موقعیت‌هایی نه‌فقط برای مدرسان تازه‌کار، بلکه برای افراد باتجربه نیز یک چالش جدی است. ولی یک مدرس چطور باید کلاس درس را کنترل و مدیریت کند؟
کنترل و مدیریت کلاس درس شباهت زیادی به مدیریت صحنه سخنرانی دارد. درواقع همان‌طور که یک سخنران با «اَکت» و کلامش، مخاطبان را مجذوب محتوای خود می‌کند، یک مدرس نیز باید چنین کاری انجام دهد. به همین دلیل، بین موفقیت در کنترل کلاس درس و میزان مهارت سخنوری مدرس، همبستگی قوی و جالب‌توجهی وجود دارد.
برای مدیریت موثر کلاس باید از مجموعه مهارت‌های خاصی برخوردار باشید. مهارت‌هایی که به شما در رفع مشکلات رفتاری و افزایش تسلط بر کلاس کمک زیادی می‌کنند. واقعیت این است که هیچ‌کس از ابتدا با این مهارت‌ها متولد نمی‌شود. بلکه این مهارت‌ها، مهارت‌هایی اکتسابی هستند که می‌توانید در هر مرحله‌ای از تدریستان آن‌ها را آموخته و به کار بگیرید.
کنترل کلاس درس یعنی چه؟
مدیریت و کنترل اثربخش کلاس درس به معنای تعریف و وضع پیشدستانه‌ی انتظارات و آگاه کردن دیگران درباره عواقب تخلف و عدول از این انتظارات است. وقتی درباره «عواقب» صحبت می‌کنیم، ممکن است فوراً رفتارهای شدید و قهرآمیزی مثل اخراج دانشجو از کلاس به ذهنتان خطور کند؛ درحالی‌که این‌طور نیست.
در این گفتار از سخنوری می‌خواهیم چند روش آسان و کاربردی را در زمینه مدیریت کلاس درس با شما عزیزان به اشتراک بگذاریم. دعوت می‌کنیم همانند همیشه تا انتها با ما همراه باشید.
روش‌های کنترل کلاس درس
برای استفاده بهینه از مهارت‌های خود در تدریس، راهی جز مدیریت و کنترل کلاس درس وجود ندارد. بنابراین باید بدانید چگونه این کار را انجام دهید؟ در ادامه به معرفی و توضیح 12 تکنیک کاربردی در این زمینه می‌پردازیم.
1. اقتدار خود را به دیگران القا کنید!
شخصیت یک مدرس بیش از هر چیز، به اقتدار او در کلاس درس مربوط می‌شود. دانشجویانی که شخصیت مدرس را «مقتدر» ارزیابی می‌کنند، خود را ملزم می‌دانند که به او احترام بگذارند. ولی اگر مدرس نتواند اعتبار خود را به‌خوبی دیکته کند، آنگاه شاید اوضاع مطابق میل پیش نرود. برخی مدرسان به دلایلی مثل ظاهر شلخته، سراسیمگی یا عدم برخورداری از اعتمادبه‌نفس کافی نمی‌توانند احترام دیگران را آن‌طور که باید و شاید جلب کنند. اتفاقی که به هیچ عنوان خوشایند و منصفانه نیست.
باید به این واقعیت اذعان داشت که دانشجویان حاضر در یک کلاس از یکدیگر تأثیر می‌پذیرند. این تأثیر و تأثر می‌تواند به رفتارِ کُلی کلاس نسبت به یک مدرس، جهت بدهد. شما فقط در صورتی می‌توانید این جهت‌گیری را اصلاح کنید که از خود چهره‌ای مقتدر ترسیم کنید.
برای نشان دادن یک شخصیت مقتدر، لزوماً نباید به دنبال راهکارهای عجیب و پیچیده باشید. برای این منظور روش‌های به‌مراتب ساده‌تری هم وجود دارد. مثلاً می‌توانید شیک‌تر از همیشه لباس بپوشید و روی اعتمادبه‌نفستان کار کنید. از طرز نگاه شما گرفته تا نحوه صحبت کردن، هر چیزی می‌تواند بر احساس دیگران نسبت به شما و شخصیتتان تأثیر بگذارد.
القای مؤدبانه و محترمانه‌ی اقتدار، یک پیش‌نیاز اساسی برای کنترل کلاس درس است. هنگامی که با تحمیل این اقتدار، احترام و توجه دیگران را به دست بیاورید، می‌توانید به‌راحتی رفتار آن‌ها را هدایت و کنترل کنید.
2. روی موضوع درس احاطه کافی داشته باشید!
اقتدار یک مدرس در کلاس صرفاً از رفتار، نوع نگاه یا نحوه صحبت کردن او نشئت نمی‌گیرد. برای القای حداکثری این اقتدار و جلب هر چه بیشتر احترام دانشجویان، باید روی موضوع درس نیز تسلط داشته باشید. البته اغلب مدرسین از قبل خود را برای کلاس آماده می‌کنند؛ ولی این به‌تنهایی کافی نیست. اشراف و تخصص موضوعیِ کامل، لازمه‌ی کنترل کلاس درس است. درست همان‌طور که یک سخنران برای اثرگذاری بر مخاطبان باید روی موضوع سخنرانی مسلط باشد.
به‌عنوان یک مدرس باید همه چیز و به‌اصطلاح زیروزبر موضوع درس را بدانید. احاطه‌ی شما باید بارها وسیع‌تر از چارچوب کتاب درسی باشد. وقتی دانشجویان یک سؤال ناگهانی و خارج از کتاب می‌پرسند در بیشتر مواقع باید از عهده پاسخگویی به آن برآیید. اگر هم یک بار با سؤالی روبرو می‌شوید که جواب آن را نمی‌دانید، با شجاعت بگویید که از پاسخ صحیح آن مطمئن نیستید. در این صورت می‌توانید به فرد بگویید که در جلسه بعدی کلاس، جواب سؤالش را خواهید داد.
3. با کلاس، روابط مثبت برقرار کنید!
هر چقدر که مقتدر بودن در کنترل کلاس درس اهمیت دارد، برقراری روابط مثبت نیز به همان اندازه مهم است. شما باید به‌عنوان رهبر کلاس، بین اقتدار و خوش‌رفتاری توازن خوبی برقرار کنید. ایجاد روابط مثبت با دانشجویان باعث می‌شود که آن‌ها احساس بهتری نسبت به شما و کلاستان داشته باشند. روابط مثبت، زمینه‌ساز ایجاد احترام متقابل بین شما و دانشجویان است.
اگر بتوانید از همان جلسه اول از طریق برقراری ارتباط مثبت چنین احترامی را به دست بیاورید، بهتر می‌توانید مسائل رفتاری را در کلاس حل کنید. برای بهبود ارتباط سعی کنید نام دانشجویان را یاد بگیرید و در تعامل با هر کدام از آن‌ها یک رویکرد صمیمی و شخصی داشته باشید. یادتان باشد که دانشجویان شما مثل هر انسان دیگری، روزهای خوب و بد دارند و مسئولیت درک این واقعیت بر عهده شماست.
4. کلاس را در تدوین برنامه یا دستورالعمل‌های درسی درگیر کنید!
وقتی با سپردن یک وظیفه یا مسئولیت به دانشجویان، اعتمادتان را به آن‌ها نشان می‌دهید، آن‌ها احساس ارزشمند بودن می‌کنند. این احساس آن‌ها را برمی‌انگیزد تا بهترین عملکرد خود را ارائه دهند. به همین دلیل، بخش زیادی از موفقیت در مدیریت و کنترل کلاس درس به ایجاد یک رابطه متقابل توأم با اعتماد با دانشجویان بستگی دارد.
در اولین جلسه نظر دانشجویان را درباره نوع قوانین انضباطی حاکم بر کلاس در طول ترم جویا شوید. می‌توانید از قبل موضوعاتی را انتخاب کنید و درباره آن‌ها با کلاس به یک تفاهم متقابل برسید. موضوعاتی مثل:
- چه زمانی کلاس باید کاملاً ساکت باشد؟
- چه زمانی استراحت یا کمی پچ‌پچ و همهمه مُجاز است؟ مدت این زمان استراحت چقدر است؟
- آیا دانشجویان برای بیرون رفتن از کلاس باید اجازه بگیرند؟
- درباره استفاده از گوشی هوشمند در کلاس چه قواعدی وضع شوند؟
- و …
به‌عنوان یک مدرس ممکن است بخواهید هر پیشنهادی را که از سوی کلاس دریافت می‌کنید، تغییر دهید. ولی چنین رویکردی می‌تواند نوعی حس بی‌اعتمادی را به دانشجویان القا کند. پس فقط روی مواردی که به نظرتان واقعاً نیاز به تغییر دارند، بحث کنید. بعد از رسیدن به یک تفاهم جمعی، بهتر است دستورالعمل‌های کلاسی را یادداشت کنید تا حالت رسمی و مکتوب به خود بگیرند.
داشتن چنین سندی که با مشارکت دانشجویان تدوین شده، کارتان را در مدیریت و کنترل کلاس درس بسیار آسان می‌کند. به این ترتیب مرجعی وجود دارد که هم استاد و هم کلاس در طول ترم خود را موظف به رعایت مفاد آن می‌دانند.
5. از نوآوری استقبال کنید!
درصد زیادی از اساتیدی که در کنترل و مدیریت کلاس درس تبحر زیادی دارند، از نوآوری در کلاس‌هایشان استقبال می‌کنند.
اگر دائماً درصدد سرکوب نوآوری و گرفتن ابتکار عمل در دست خودتان باشید، در جلب اعتماد و وفاداری کلاس شکست خواهید خورد. فراموش نکنید که دانشجویان برای اساتیدی که از حضور در کلاسشان لذت می‌برند، احترام خاصی قائل هستند. به همین دلیل وقتی آن‌ها را در برنامه‌های آموزشی مشارکت داده و نوآوری را تشویق می‌کنید، آن‌ها نیز به درگیر شدن با محتوای درسی کلاس رغبت بیشتری نشان می‌دهند.
یکی از راه‌های سپردن ابتکار عمل به کلاس این است که تشریح مطالب درسی را به خود دانشجویان واگذار کنید. مثلاً هر فصل را به یکی از آن‌ها تخصیص دهید تا آن فصل را در تاریخ مقرر در قالب یک ارائه یا سخنرانی برای سایرین توضیح دهند. بعد از پایان ارائه می‌توانید بینش و نکات تکمیلی خاص خود را به محتوای گفته‌شده اضافه کنید. به این ترتیب، به جای رابطه‌ای یک‌طرفه می‌توانید یک رابطه تعاملی و سرگرم‌کننده را در هر جلسه از کلاس ایجاد کنید.
البته به‌کارگیری ایده‌هایی از این قبیل مستلزم توجه به شرایط و جو حاکم بر کلاس و همین‌طور انجام برنامه‌ریزی دقیق است.
6. قبل از شروع هر جلسه انتظارات آموزشی را به‌وضوح بیان کنید!
یکی از مهم‌ترین دلایل سوء مدیریت کلاس، عدم علاقه کافی دانشجویان به درس است. وقتی آن‌ها احساس بی‌حوصلگی کنند یا قادر به فهم درس نباشند، احتمالاً حواسشان پرت می‌شود. برای جلوگیری از این امر و به دست گرفتن کنترل کلاس درس، باید در شروع کلاس اهداف و انتظارات آموزشی خود را از آن‌ها تعیین و تبیین کنید.
تعیین انتظارات آموزشی، به کلاس در حفظ تمرکز و متعاقباً درک محتوای درس انگیزه مضاعفی می‌بخشد. به این ترتیب دانشجویان برای دستیابی به اهداف و برآورده کردن انتظارات، با ذهنیت قوی‌تر و دقت بیشتری در کلاس حضور می‌یابند. ضمن اینکه شما هم می‌توانید با بررسی دقیق میزان پیشرفت آن‌ها اثربخشی روش تدریس خود را ارزیابی کنید. اگر نتایج ارزیابی، فاصله زیادی با حالت ایده‌آل داشته باشد آنگاه باید انجام اقدامات اصلاحی در تدریس را در دستور کار قرار دهید.
7. از تکنیک‌های آموزش تعاملی استفاده کنید!
نکته قبل، ما را به صحبت کردن درباره تکنیک‌های مختلف تدریس سوق می‌دهد. عرصه‌ی آموزش تفاوت بین یادگیرندگان و اتخاذ روش‌های آموزشی متناسب را پذیرفته است. امروز دیگر نمی‌توان برای همه دانشجویان یک نسخه‌ی آموزشی واحد پیچید. به همین علت است که بسیاری از مدرسان در سراسر جهان به یادگیری روش‌های متنوع در تدریس روی آورده‌اند.
به‌عنوان یک مدرس یا استاد دانشگاه باید بر اساس ساختار کلاس، بهترین روش تدریس را انتخاب کنید. کلاس‌های مبتنی بر بازی، کلاس‌های معکوس، تکالیف پروژه‌ای، فعالیت‌های گروهی و یادگیری مشارکتی ازجمله اثربخش‌ترین رویکردها در آموزش مدرن هستند. وقتی دانشجویان از روش تدریس هیجان‌زده شوند، کمتر حواسشان پرت می‌شود. درنتیجه در طول کلاس کمتر به فعالیت‌هایی مثل زمزمه کردن و … می‌پردازند.
8. از فعالیت‌های سرگرم‌کننده غافل نشوید!
در بحث بهبود یادگیری کلاس، هر چقدر بر نقش هیجان و انگیزه تأکید کنیم باز هم کم است. آیا جزء مدرسان سخت‌گیری هستید که فقط درباره درس صحبت می‌کنند و هرگز زمانی را به فعالیت‌های سرگرم‌کننده در کلاس اختصاص نمی‌دهند؟ اگر این‌طور است نمی‌توانید در مدیریت کلاس درس به موفقیت واقعی و چشمگیری برسید.
ممکن است کلاس هرگز به این رویکرد تک‌بعدی شما به‌طور علنی اعتراضی نکند. ولی دانشجویانِ کلافه برای خلاصی از جَوِ خسته‌کننده کلاس، نهایتاً راهی پیدا می‌کنند. این به معنای خارج شدن کنترل کلاس درس از دستان شماست.
چه کسی گفته که درس و سرگرمی را نمی‌توان با یکدیگر ادغام کرد!؟ سعی کنید برای هر جلسه از کلاس، فعالیت‌های گروهی سرگرم‌کننده‌ای را تدارک ببینید. این فعالیت‌ها باید در عین جذابیت با موضوع درس ارتباط مناسبی داشته باشند. به‌عنوان مثال می‌توانید پخش پادکست‌ها، فیلم‌های آموزشی، ویدئوهای گرافیکی و حتی انجام برخی بازی‌ها را مدنظر قرار دهید. چنین فعالیت‌هایی توجه کلاس را جلب و یادگیری را تشویق و تسهیل می‌کنند. وقتی بتوانید توجه حاضران را جلب کنید، کنترل کلاس درس به کار آسان‌تری تبدیل می‌شود.
9. زبان بدن را به‌درستی به کار بگیرید
از مهم‌ترین جنبه‌ها در بحث مدیریت و کنترل کلاس درس که کمتر به آن توجه می‌شود، زبان بدن است. ارتباط غیرکلامیِ سازنده، نقش بسیار مؤثری در مدیریت کلاس دارد. تحقیقات نشان داده‌اند که در تلاش برای انتقال یک پیام، نحوه‌ی بیان ایده‌ها نسبت به خود ایده‌ها مهم‌تر هستند. این یافته اهمیت کیفیت زبان بدن یک مدرس در جلسات کلاس را بیش از پیش آشکار می‌کند.
انتخاب زبان بدن مثبت
به‌عنوان یک مدرس باید از زبان بدن به شکلی استفاده کنید که دانشجویان سیگنال‌های مثبتی از شما بگیرند. زبان بدن می‌تواند نشان دهد که فردی در دسترس هستید، از یادگیری دانشجویان خود حمایت می‌کنید و در مکالمات کلاسی با آن‌ها، رویکرد خصمانه یا مقابله‌ای ندارید. زبان بدن سازنده علاوه بر جلب اعتماد، میدان مانورتان را برای کنترل کلاس درس توسعه می‌دهد.
زبان بدن شما در حالت ایده‌آل باید مثبت و باز باشد و نشان دهد که از اعتمادبه‌نفس کافی برخوردار هستید. اتخاذ یک موضع مطمئن به دانشجویان نشان می‌دهد که کنترل امور را در دست دارید. پویایی و اشتیاق حالت چهره و همین‌طور لبخند زدن، مؤلفه‌های بسیار اثرگذاری هستند. چنین حالاتی این پیام را به کلاس منتقل می‌کنند که درس، هیجان‌انگیز است و ارزش درگیر شدن را دارد. علاوه بر این پیشنهاد می‌شود که با قدم زدن در سراسر فضای کلاس، حضورتان را پررنگ‌تر کنید. این کار می‌تواند به این معنا باشد که توجهتان صرفاً به بخش خاصی از کلاس معطوف نیست و همه دانشجویان را زیر نظر دارید. درست مثل یک سخنران که روی همه بخش‌های استیج قدم می‌زند، صحنه کلاس را تسخیر کنید.
دوری از زبان بدن منفی
هم‌زمان با تمرین زبان بدن مثبت، باید عاداتی را که زبان بدنتان را منفی نشان می‌دهند، حذف کنید. برای این منظور نکات زیر را به خاطر بسپارید:
- حالات منفی چهره مانند اخم کردن، درشت کردن چشم‌ها و همین‌طور تماس چشمی طولانی می‌تواند احساسات ناخوشایندی مثل دلهره را به دانشجویان القا کند.
- دست به سینه ماندن، یک حالت بدنی تدافعی است که ممکن است خصمانه و غیردوستانه به نظر برسد. به همین دلیل می‌تواند از برقراری ارتباط سازنده با کلاس ممانعت به عمل آورد.
- حین راه رفتن و ایستادن، کمرتان را صاف نگه دارید و به جلو خم نشوید. خم شدن یا اصطلاحاً «قوز کردن» می‌تواند باعث شکل‌گیری احساسات ناخوشایند نسبت به شما شود.
یادتان باشد زبان بدن ضعیف دو معنا می‌تواند داشته باشد: یا درباره آنچه درس می‌دهید، اطمینان کافی ندارید؛ یا نسبت به محتوای درس بی‌علاقه هستید. دانشجویان شما هر دو حالت را درک می‌کنند و نتیجه‌ی هر دو حالت به یک اندازه «بد» است. زیرا سبب می‌گردد که آن‌ها برای شما و کلاستان احترام کمتری قائل باشند.
با رعایت نکاتی که درباره زبان بدن گفتیم، می‌توانید ضمن کنترل کلاس درس، دانشجویان را به‌خوبی با محتوای جلسه درگیر کنید. به این ترتیب، احتمال انحراف از کلاس و مبادرت به فعالیت‌های جانبی به حداقل خواهد رسید.
10. رفتار ایده‌آل را در کلاس به نمایش بگذارید!
آدمی در جایگاه یادگیرنده می‌تواند از رفتارهایی که می‌بیند، سرمشق بگیرد. بنابراین تلاش کنید که علاوه بر یک مدرس متخصص و مقتدر، الگوی رفتاری خوبی برای کلاستان باشید. در تعامل با کلاس همه چیز در کنترل خصلت‌های منفی یا عادات بد خلاصه نمی‌شود. شما می‌توانید جنبه‌های خوب رفتاری خود را نیز در کلاس درس به منصه ظهور برسانید.
برای اِعمال بهترین شکل از مدیریت و کنترل کلاس درس، همیشه باید مراقب گفتار و کردار خود باشید. شما نمی‌توانید حین کلاس سرگرم کار با گوشی هوشمند یا پیمایش در شبکه‌های اجتماعی شوید و از کلاس انتظار داشته باشید که این کار را انجام ندهد! عملکرد شما می‌تواند مبنا و مرجعی برای عملکرد کلاس باشد. رفتار شما نباید به بهانه و دلیلی برای انجام رفتارهای غیرقابل‌قبول از سوی دانشجویان تبدیل شود.
رعایت ادب در حرف زدن، بیان محترمانه‌ی مخالفت، گوش دادن فعال و مؤثر و حفظ ارتباط چشمی تنها چند نمونه از موقعیت‌هایی هستند که فرصت خوبی را برای بروز رفتار ایده‌آل در اختیارتان می‌گذارند.
11. بازخورد مثبت و در صورت لزوم، پاداش دهید!
ارائه بازخورد مثبت و پاداش مناسب به دانشجویان انگیزه می‌دهد تا در هر کاری بهترین عملکرد ممکن را داشته باشند. اگر خواهان کنترل کلاس درس و توجه بیشتر و مشارکت حداکثری دانشجویان هستید، باید از چنین رویکردی استفاده کنید. از هیچ دستاورد یا اقدام ارزشمندی در کلاس بدون قدردانی یا ارائه بازخورد مثبت عبور نکنید. این قدردانی می‌تواند تشکر یا تمجید کلامیِ ظاهراً ساده‌ای باشد که دنیایی از رضایت و انگیزه را به افراد تزریق می‌کند. در نظر گرفتن نمره تشویقی یا معاف کردن دانشجو از انجام یک تکلیف همگانی، از دیگر روش‌های جذاب قدردانی هستند. رویکرد قدر شناسانه‌ی یک استاد، کلاس را به مشارکت فعالانه‌تر در طول جلسات وا‌می‌دارد.
12. رفتارهای نامناسب را سریعاً مورد توجه قرار دهید!
این یکی از سخت‌ترین چالش‌های کنترل کلاس درس است. مواجهه با یک رفتار زننده یا خارج از شأن کلاس، امر عجیب و دور از ذهنی نیست. ممکن است در اوج لحظات تدریس، ناگهان صدای سوت یا قهقهه‌ی یکی از دانشجویان به گوشتان برسد. مطمئناً شما نمی‌توانید وقت خود و کلاس را با پرسیدن این سؤال که چه کسی و چرا این کار را انجام داد تلف کنید. اما از سوی دیگر هم نباید نسبت به چنین رفتارهایی بی‌توجه باشید. اولین بی‌احترامی می‌تواند دومی را در پی داشته باشد و چه‌بسا ناگهان به خود بیایید و ببینید که یک حرکت کوچک چطور کل کلاس را به هم ریخته است!
برای کنترل و مدیریت کلاس درس و پیشگیری از وقوع چنین اتفاقاتی سعی کنید ابتدا دلیل هرج‌ومرج را بیابید. اگر فکر می‌کنید تکنیک تدریس شما به اندازه کافی جالب و جاذب نیست، روش‌های دیگر را امتحان کنید. با کل کلاس، رابطه‌ای محترمانه برقرار کنید و نسبت به رفتار بد با قاطعیت و بدون عبور از مرزهای ادب، واکنش نشان دهید.
یادتان باشد که همیشه نمی‌توانید مقصرین را شناسایی و دستگیر کنید! ولی هر بار که موفق به انجام این کار شدید، مطمئن شوید که به خطای خود پی برده‌اند. لازمه‌ی کنترل کلاس درس، ترسیم یک خط قرمز پررنگ برای آداب و رفتار است. آن‌قدر پررنگ که هیچ دانشجویی به خود اجازه عبور از این خط قرمز را ندهد. فقط مجدداً تأکید می‌کنیم که در واکنش به چنین موقعیت‌هایی، رعایت ادب را همواره سرلوحه‌ی کار قرار دهید.
جمع‌بندی
مهارت در مدیریت و کنترل کلاس درس یک‌شبه حاصل نمی‌شود. این موضوع سال‌هاست که نگاه کارشناسان و صاحب‌نظران آموزشی را به خود جلب کرده است. کنترل کلاس به معنای عبوس بودن یا برخورد سرد و متکبرانه با دانشجویان نیست. این یک مهارت نرم است که در قالب یک فرایند باید آن را آموخت. فرایندی که به صبر، تجربه‌اندوزی و گذراندن مراحل مختلف نیاز دارد.
باید پذیرفت که مدیریت و کنترل کلاس درس تا حد بسیار زیادی به کیفیت رفتارهای کلامی و تعاملی بستگی دارد. واژه‌های مناسب و ادای جذاب آن‌ها، تن صدای گیرا، تماس چشمی، زبان بدن مناسب و … ازجمله عواملی هستند که تصویری جذاب، قابل‌اعتماد و مقتدر را از شما در ذهن دانشجویانتان ترسیم می‌کنند. به همین دلیل، مدرسان و اساتیدِ برخوردار از مهارت سخنوری و فن بیان در مدیریت موثر کلاس درس عملکرد بهتری دارند. کنترل کلاس صرفاً به معنای پیشگیری از بروز رفتارهای ناپسند یا بهبود کیفیت یادگیری نیست. کنترل، بستری برای هدایت کردن فراهم می‌آورد که به‌واسطه آن می‌توان به رفتار کلاس در مسیر دلخواه شکل و جهت داد. درنهایت فراموش نکنید که کنترل کلاس درس به مهارت‌های جانبی دیگری هم نیاز دارد. مدیریت زمان، انضباط شخصی و مشاهده‌ی قوی ازجمله مهم‌ترین مهارت‌هایی هستند که باید آن‌ها را در کنار مهارت‌های گفتاری و رفتاری خود تقویت کنید.
امیدواریم مطالعه‌ی این مقاله بتواند در میدان عمل شما اساتید گرامی را در کنترل هر چه بهتر کلاس درس یاری دهد. این محتوا با تمرکز بر موضوع کنترل موثر کلاس درس در دانشگاه‌ها نوشته شده است؛ ولی تمامی مدرسان از جمله دبیران و آموزگاران عزیز نیز می‌توانند از نکات آن استفاده کنند.
