سخنران خوب کیست؟ این سوالی متداول است که خیلی‌ها در مسیر بهبود عملکردشان در صحنه سخنرانی، می‌پرسند و ما قصد داریم در این مطلب از سخنوری، پاسخ کاملی به این سؤال دهیم. تبدیل شدن به یک سخنران خوب در کنار تمرین و ممارست، به رعایت نکات و اصول خاصی بستگی دارد. احتمالاً شما هم این جمله معروف را شنیده‌اید که بسیاری از مردم، از ایراد سخنرانی عمومی حتی بیشتر از مرگ می‌ترسند! فکر اجرای سخنرانی در مقابل مخاطبان از نگاه اکثر افراد، پدیده‌ای ترسناک و تنش‌زاست.
خوشبختانه، نیازی به تثبیت چنین طرز فکری درباره سخنرانی نیست. تبدیل شدن به یک سخنران خوب، مهارتی است که مثل بسیاری از مهارت‌های دیگر، قابل فراگیری و اکتساب است. وقتی بتوانید تسلط خوبی روی صدا و ارائه‌تان باشید، اعتمادبه‌نفس در سخنرانی عمومی نیز خودبه‌خود، شکل می‌گیرد. در ادامه، سیر تا پیاز ماجرا را با دقت بخوانید!
1. بهبود وضوح و رساییِ صدا
1. به سخنرانی‌های ضبط‌شده، گوش کنید
اگر می‌خواهید به یک سخنران خوب تبدیل شوید، ابتدا باید درباره معنای یک سخنران خوب، ایده مشخصی داشته باشید. درواقع سخنرانان بزرگ، تا حدی از همین طریق پیشرفت کردند چون می‌دانستند به‌واسطه آنچه می‌گویند، چطور می‌توانند دیگران را تحت تاثیر قرار دهند. بنابراین سخنرانی‌های آن‌ها را با دقت بررسی کنید. به مکث‌ها، تأکیدها و ریتم کلامشان توجه داشته باشید.
- یکی از معروف‌ترین سخنرانی‌هایی که تماشای آن را به شما توصیه می‌کنیم، سخنرانی ماندگارِ “من یک رؤیا دارم” از مارتین لوتر کینگ است. البته او سخنرانی‌های زیادی انجام داده که این، یکی از بهترین آن‌هاست.
- وینستون چرچیل، دوایت آیزنهاور و جان. اف. کندی هم از دیگر چهره‌هایی هستند که توجه به سخنرانی‌هایشان را به شما پیشنهاد می‌کنیم.
- همایش تد (TED) نیز می‌تواند منبع مناسبی برای تماشای سخنرانی‌های عالی، بالاخص سخنرانی‌هایی که محدودیت زمانی دارند، باشد. چون همه سخنرانی‌های تد، در کمتر از 18 دقیقه به پایان می‌رسند.
2. آرام صحبت کنید
به‌عنوان یک سخنران خوب، هرگز نباید ضرورتی برای عجله کردن در اجرا، احساس کنید. ازآنجاکه اضطراب می‌تواند باعث سریع‌تر حرف زدن افراد نسبت به حالت عادی شود، بنابراین لازم است که از سرعت و ریتم حرف زدنتان، باخبر باشید. پس آگاهانه، قدری آهسته‌تر صحبت کنید. اگر مدیریت بهتری روی سرعت حرف زدنتان داشته باشید، آنگاه بیشتر احساس می‌کنید که همه چیز تحت کنترل شماست.
- آرام صحبت کردن به معنای یکنواختی آوایی نیست و نباید دلیلی برای این باشد که خسته‌کننده به نظر برسید. یک سخنران خوب، ضمن کنترل سرعت صحبت کردنش، از زمان اضافه، برای تزریق احساسات بیشتر به اجرا استفاده می‌کند.
3. تته‌پته کردن و استفاده از کلمات پرکننده‌ی مکث را به حداقل برسانید
اوم، اِ و … ازجمله آواهایی هستند که فقط در یک اجرای زنده شنیده می‌شوند. زیرا ذهن سخنران برای همگامی با آنچه قصد دارد بگوید، به یک یا چند لحظه زمان نیاز دارد. ادای چنین آواهایی، به تته‌پته افتادن و اساساً هر شکلی از لغزش کلامی، اغلب به‌واسطه اضطراب رخ می‌دهد. هرچند اضطراب امری کاملاً طبیعی و نرمال حتی برای یک سخنران خوب است، اما می‌تواند علامتی باشد که باید سرعت گفتارتان را کاهش دهید. سخنرانی که آرام صحبت می‌کند، مطمئناً از کسی که تند صحبت می‌کند و در ورطه‌ی تپق‌های زیاد گرفتار می‌شود، عملکرد بهتری خواهد داشت.
- اگر حین سخنرانی، برای بازیابی افکارتان به زمان نیاز داشتید، مکث کنید. استفاده از لغات پرکننده‌ی مکث، فقط از کیفیت اجرایتان کم می‌کند. مکث کردن همچنین می‌تواند فرصتی برای مخاطبانتان فراهم کند که درباره آنچه تاکنون گفته‌اید، بیشتر فکر کنند.
- اگر حین سخنرانی، به‌قول‌معروف، هنگ کردید، این اتفاق را به طنز تبدیل کنید! مثلاً می‌توانید بگویید: انگار حافظه‌ام فقط در مقابل دیوار، خوب کار می‌کند!
4. روی خطوط یا بخش‌های خاص سخنرانی تأکید و آن‌ها را تکرار کنید
حتی اگر هر کلمه از سخنرانی‌تان را با نهایت دقت، بررسی کرده باشید، باز هم بخش‌هایی وجود دارند که از نظر ارتباط با ایده‌ی اصلی سخنرانی، مهم‌تر هستند. تأکید روی این بخش‌ها، امری بسیار مهم در ایراد سخنرانی محسوب می‌شود. این تأکید را می‌توانید با آرام‌تر یا بلندتر ادا کردن و همین‌طور تکرارِ دوباره‌ی آن‌ها انجام دهید.
- چنین تاکیدی، باعث ایجاد هشیاری در مخاطبان می‌شود و مجابشان می‌کند تا برای توجه یا به خاطر سپاری آن بخش یا نکته، دقت بیشتری کنند.
- تکرار عبارت “من یک رؤیا دارم“ در سخنرانی تاریخیِ مارتین لوتر کینگ که به همین نام مشهور شد، مثال خوبی برای نشان دادن اهمیت عامل تکرار و تأکید در سخنرانی است.
5. احساساتتان را از طریق صدا بروز دهید
هرچند ممکن است حین سخنرانی، قدری احساس تنش و اضطراب کنید اما خوشبختانه همین حالت می‌تواند به برقراری ارتباط عاطفی شما با موضوع و ابراز هر چه بهتر خودتان، کمک کند. افزایش یا کاهش بلندی صدا برای ابراز احساسات خاص، می‌تواند مخاطبان را با آنچه می‌گویید، بهتر درگیر کند. به‌عنوان یک قاعده کلی، افراد ترجیح می‌دهند که پای صحبت‌های یک سخنرانِ مشتاق که احساساتش را به‌خوبی بیان می‌کند، بنشینند. اگر برای ایراد سخنرانی عمومی، اضطراب دارید، عمل کردن شبیه به یک ربات و عاری از بروز احساسات، شاید مسیر امنی به نظر برسد اما می‌تواند شما را از مخاطبان، دور کند.
- یک سخنران خوب، یکنواخت و اصطلاحاً مونوتن صحبت نمی‌کند. معمولاً افرادی که تاکید زیادی روی حفظ خطوط سخنرانی دارند، بیشتر مستعد چنین حالتی هستند و نمی‌توانند کیفیت ارگانیک را در اجرایشان بگنجانند.
- دلیل دیگر برای پرهیز از یکنواختی، خسته شدن مخاطب است. اگر آن‌ها خسته شوند، علاقه‌شان را به گفته‌هایتان از دست می‌دهند.
- بااین‌وجود فراموش نکنید که باید احساساتتان را نیز کنترل کنید. از غرق شدن بیش‌ازحد در احساسات و مبادرت به اقداماتی مثل پاره کردن، گریه کردن و … پرهیز کنید. این‌ها می‌توانند نشانه‌ای مبنی بر عدم آمادگی شما برای ایراد سخنرانی عمومی باشند.
6. برای اثرگذاری کلام، گاهی مکث کنید
سخنران خوب، مکث را نیز چاشنی کار می‌کند! دقیقاً مثل تکنیک تکرار، سکوت هم می‌تواند به‌عنوان یک راهکار تاکیدی مؤثر، چیزهای زیادی را بگوید. مکث‌ها بعد از بیان یک ایده‌ی مهم یا خاص یا بین بخش‌های مجزای سخنرانی، می‌توانند نقش مؤثری در ارتقای گیرایی کلام ایفا کنند. علاوه بر این، مکث کردن می‌تواند فرصتی برای تفکر بیشتر مخاطبان یا مجالی برای تشویق شما از سوی آن‌ها، فراهم کند. حتی اگر به تشویق کردن نیازی نداشته باشید، باز هم تشویق شما از سوی حضار باعث می‌شود که مخاطبان، به توانایی شما یا صحت گفته‌هایتان، اعتماد بیشتری پیدا کنند.
- یک سخنران خوب، از مزایای مکث کردن به بهترین شکل استفاده می‌کند. مکث‌ها، فرصتی طلایی برای نفس گرفتن، تنظیم ریتم دم و بازدم و مرور افکارتان هستند.
- حتماً با مخاطبان، تماس چشمی برقرار کنید. فرصت استفاده از پتانسیل عظیم این مسیر ارتباطی ارزشمند را از دست ندهید.
7. با مخاطبانتان تعامل داشته باشید
- متن سخنرانی را می‌توان با صرف زمان و تمرین کافی حفظ کرد اما یک سخنران خوب و سخنور باهوش، از بخش‌های مختلف سخنرانی به‌عنوان فرصتی برای برقراری ارتباط مستقیم با مخاطبانش استفاده می‌کند. پاسخ ندادن به سؤال یکی از مخاطبان، می‌تواند هدر دادن یک فرصت ارزشمند برای ارتقای کیفیت کارتان باشد. مخاطبان از تمایل شما برای برقراری تعامل و ارتباطاتی که خودجوش به نظر می‌رسند، تحت تأثیر قرار می‌گیرند.
- مخاطبان بدون فراهم بودن زمینه لازم، هرگز با سخنران وارد تعامل نمی‌شوند. اگر می‌خواهید آن‌ها را به واکنش فعالانه ترغیب کنید، باید آن‌ها را نسبت به آنچه می‌گویید، علاقه‌مند کنید.
- تلاش برای درگیر کردن مخاطب از طریق شرکت دادن او در بحث، همواره می‌تواند با قدری ریسک همراه باشد. چون شما نمی‌توانید آنچه را که هر یک از اعضای حاضر در جلسه سخنرانی ممکن است بگویند، کنترل کنید و به همین دلیل همواره باید از طریق بداهه‌گویی، آماده ارائه واکنش یا پاسخی مناسب در قبال گفته‌های آن‌ها باشید. بدتر اینکه در قالب این تعامل، ممکن است سوالاتی از شما پرسیده شود که عدم توانایی پاسخگویی شما به این سؤالات، اصلاً نمی‌تواند اتفاق خوبی برای یک سخنران خوب باشد.
- از تحت‌فشار قرار دادن مخاطبان و اصطلاحاً “سیبل کردن“ آن‌ها و همین‌طور پرسیدن سوالات بیش‌ازحد پرهیز کنید. بهتر است سوالاتتان را نیز نه در بین صحبت، بلکه در آخر هر بخش مطرح کنید. در غیر این صورت، فرایند انتقال پیام به مخاطب می‌تواند با مشکل روبرو شود.
2. بهبود کیفیت زبان بدن
1. حالت بدنتان راسخ و استوار باشد
ژست و حالت بدن قاطع و استوار، از علائم بارز اعتمادبه‌نفس یک سخنران خوب است. این همان چیزی است که در همه سخنرانی‌ها به آن نیاز دارید. بنابراین پشت و بدنتان را صاف نگه داشته و شانه‌هایتان را به سمت بیرون متمایل کنید.
- اگر برای ترک عادت قوز کردن تلاش می‌کنید، بدانید که عادت به قوز نکردن، مدتی زمان می‌برد. بااین‌وجود پس از مدتی قادر خواهید بود بدون فکر کردن، حالت بدنتان را به‌صورت صاف و بدون قوز نگه دارید.
2. اجازه دهید احساساتتان از طریق چهره، ابراز شوند
اگر عصبی باشید، چهره‌تان یخ می‌زند و در این صورت، کلمات، تنها ابزار برقراری ارتباط خواهند بود. سخنرانی‌های تأثیرگذار و پرجوش‌وخروش از حیث عاطفی، بهترین سخنرانی‌ها هستند و زمانی که این احساسات و عواطف توسط سخنران بازتاب پیدا می‌کنند، شدت این اثرگذاری بیشتر می‌شود. انطباق حالات چهره با آنچه می‌گویید، سخنرانی‌تان را با نوعی قابلیت اعتماد و باورپذیری همراه می‌سازد.
- یک سخنران خوب به‌زور ابراز احساسات نمی‌کند و اصطلاحاً ادا درنمی‌آورد! واضح است که دوست دارید سرزنده به نظر برسید اما طبعاً هم نمی‌خواهید غیرطبیعی جلوه کنید. حالت چهره‌تان باید با تُن و ریتم صدا و همین‌طور کلماتی که بر زبان می‌آورید، انطباق و سازگاری داشته باشد.
3. در محدوده‌ای که برایتان تعیین شده، بمانید
چه روی استیج در حال سخنرانی باشید یا یک جای خودمانی‌تر، فرقی نمی‌کند! همواره ممکن است به‌طور اتفاقی، از محدوده‌ای که برای سخنرانی‌تان تعیین شده فراتر رفته و فضای بیشتری را اشغال کنید. حتی اگر یک سخنران خوب و قهار هم باشید، باید بدانید که از بین مخاطبان، همواره افرادی هستند که می‌خواهند به‌صورت چشمی با سخنران درگیر شوند. اینکه اجازه دهید مخاطبان هنگام حرکت کردن یا قدم زدنتان بتوانند شما را با چشمانشان دنبال کنند، باعث می‌شود اجرای پویاتری داشته باشید.
- اگر فردی را از بین مخاطبان، مستقیماً مورد خطاب قرار می‌دهید، باید روی صحنه به سوی او گام بردارید. این کار نوعی اثر فوریت ایجاد می‌کند.
- بهتر است حرکت به سمت مخاطبان، هم‌زمان با تغییر موضوع بحث باشد. این کار آن‌ها را مطلع می‌کند که چیزی در حال تغییر کردن است.
4. چشمانتان را به همه جوانبی که حضار در آن نشسته‌اند، بچرخانید
تماس چشمی، مؤلفه‌ای ضروری برای ارتقای کیفیت ارتباط یک سخنران خوب مخاطبان است. اما تماس چشمی نباید یک حالت ثابت و بلا تغییر باشد و شما نیازی هم به برقراری ارتباط چشمی با تک‌تک حضار حاضر در جلسه سخنرانی ندارید. در عوض، چرخاندن گاه‌به‌گاه چشم‌هایتان از یک سو به‌سوی دیگر، می‌تواند احساس تعامل بین مخاطب و حضار را به آن‌ها القا کند.
- تماس چشمی پویا داشته باشید. درحالی‌که نباید بیش‌ازحد و برای مدتی طولانی به فردی خیره شوید، تماس چشمی‌تان نباید بیش‌ازحد هم کوتاه باشد و باعث شود عصبی به نظر برسید.
- اگر احساس می‌کنید بیش‌ازحد سرسری و کوتاه به مخاطبان نگاه می‌کنید، می‌توانید روی بخشی از دیوار انتهای سالن یا محوطه تمرکز کنید. البته برای مدتی طولانی به یک نقطه خیره نمانید و نگاهتان را به‌آرامی حرکت دهید.
5. از حرکات بدن، متناسب با گفته‌هایتان استفاده کنید
زبان بدن، برای یک سخنران خوب، سلاحی قدرتمند روی صحنه‌ی اجراست اما فقط زمانی ارزشمند است که با موضوع بحث، ارتباط و تناسب داشته باشد. برای نشان دادن تاسف یا تعجب تان حین سخنرانی، درباره حرکات بدن و تکان‌های دست یا سر فکر کنید. با استفاده از زبان بدن به‌عنوان شکل دیگری از ارتباط، می‌توانید مقصودتان را به شکلی مؤثرتر به مخاطبان انتقال دهید.
- حرکاتتان، طبیعی و خودانگیخته باشد. آن‌ها را با احساساتتان مطابقت دهید. اگر احساس می‌کنید باید مشت‌هایتان را گره کنید یا دستتان را بالا ببرید، این کار را انجام دهید.
6. حرکاتتان را کنترل کنید
قبل از هر چیز، باید هر حرکت قابل‌توجه بدنتان را حین سخنرانی، کنترل کنید. بسیاری از افراد وقتی مضطرب می‌شوند، وول می‌خورند، دست‌وپایشان را گم می‌کنند یا به خودشان می‌پیچند! اگر قرار است عملکرد موفقیت‌آمیزی در ایراد سخنرانی عمومی داشته باشید، این آن تصویری نیست که باید از خودتان ارائه دهید. سخنران خوب باید برای کنترل هوشمندانه حرکات بدن، برنامه مشخصی داشته باشد. اگر هنوز به‌اندازه کافی با سخنرانی عمومی احساس راحتی نمی‌کنید و نمی‌توانید بین صدا و حرکات بدن، تعادل برقرار کنید، احتمالاً ترجیح می‌دهید که روی استیج، کاملاً آرام و ساکن بمانید. ولی مطمئن باشید که در این شرایط، حرکات ناخودآگاه و غیرارادی، برخلاف تصمیم شما عمل خواهند کرد.
- تمرین سخنرانی را در مقابل یک دوست یا یکی از اعضای خانواده انجام دهید و از آن‌ها بخواهید هرگونه حرکت اضافی‌تان را به شما تذکر دهند.
- علاوه بر این، می‌توانید از سخنرانی‌تان فیلم بگیرید و سپس به تماشای اجرایتان بنشینید. حین تماشا، به هرگونه حرکت غیرارادی مثل بازی کردن با موهایتان و … توجه کنید و درصدد کنترل آن برآیید.
3. شناخت کلماتی که از آن‌ها استفاده می‌کنید
1. سخنرانی را با آغاز، میانه و پایان مناسب، سازمان‌دهی کنید
سخنران خوب، برای اجرایش، ساختار تعریف می‌کند. سخنرانی عمومی، تا حد زیادی به مقالات شفاهی شباهت دارد و به همین دلیل، معمولاً از یک قالب مشابه پیروی می‌کند. اگر خودتان در حال نوشتن متن سخنرانی هستید، برای سازمان‌دهی بهتر نکات، باید تلاش کنید آن را به بخش‌های مختلفی تقسیم کنید. اما حتی اگر هم متن سخنرانی را ننوشته‌اید، آگاهی از نقشِ ساختاری هر بخش از سخنرانی، ایده‌ای خوب و یاری‌رسان است. به‌طورکلی، تقریباً همه سخنرانی‌ها، از سه بخش تشکیل شده‌اند:
- مقدمه: مقدمه همان‌جایی است که شما به معرفی خودتان و موضوع سخنرانی می‌پردازید.
- بدنه‌ی اصلی و نقاط اتکا (پشتیبان): در اینجا جزئیات و فکت‌های مربوط به هر موضوع یا بحث را ارائه می‌دهید. بدنه، معمولاً بزرگ‌ترین بخش هر سخنرانی را تشکیل می‌دهد و به همان پاراگراف‌هایی شبیه است که بین بخش‌های آغازین و پایانی هر مقاله فاصله می‌اندازند.
- جملات پایانی و خلاصه: سخنرانی را با عبارات پایانی و ذکر خلاصه‌ای از مطالبی که بیان کرده‌اید، به اتمام برسانید. در پایان سخنرانی، باید از فرصت استفاده کنید و به بیان پیامدها و همین‌طور مرور گذرای نکات و ایده‌های اصلی بحث، بپردازید.
2. پیامی به‌یادماندنی را در سخنانتان بگنجانید
مهم نیست موضوع سخنرانی، چقدر ساده یا پیچیده باشد. درهرصورت همواره باید حداقل یک یا دو عبارت در کلامتان وجود داشته باشد که هر مخاطبی که به آن گوش می‌دهد، فوراً آن را به خاطر بسپارد.
- دعوت از مخاطبان به انجام کار یا فکر کردن درباره موضوعی خاص در اوقات آزاد می‌تواند توجه و علاقه آن‌ها را به موضوع سخنرانی را، حتی پس از گذشت مدت‌زمان زیادی از اجرایتان، حفظ کند.
- به یاد داشته باشید که هر پیام مهمی که مایلید مخاطب آن را به خاطر بسپارد، باید با تأکید، بیان شود. این تأکید می‌تواند به شکل ادای برجسته‌تر، ملموس‌تر، آهسته‌تر یا تکرار پیام باشد.
3. به زمان توجه داشته باشید
یک سخنران خوب، هم‌زمان با کنترل سرعت و حفظ ریتم سخنرانی‌اش، باید برای زمان مخاطبان نیز ارزش و احترام قائل شود. وقتی بتوان کل مباحث سخنرانی را در بیست دقیقه جمع کرد، نیازی نیست آن را تا سی دقیقه طول دهید. تجدیدنظر در بخش‌هایی از سخنرانی و خلاصه‌سازی آن، بسیار ساده‌تر و منطقی‌تر از آن است که برای بیان همه حرف‌هایتان، تندتر صحبت کنید.
- اگر فکر می‌کنید سخنرانی‌تان می‌تواند کوتاه‌تر از حالت فعلی باشد، آن را برای حذف قسمت‌های غیرضروری، موردبررسی قرار دهید.
- اگر در میانه صحبت، احساس کردید که زمان رو به اتمام است، اصلاً عجله نکنید! بلکه به ذکر مهم‌ترین نکات بحث بسنده کرده و سخنرانی را به پایان برسانید.
4. تمرین و تکرار را از یاد نبرید
هیچ‌چیز ارزشمندی بدون تلاش و تمرین حاصل نمی‌شود. اگر واقعاً می‌خواهید مخاطبان از سخنرانی شما، چیزی عایدشان شود و شما را به‌عنوان یک سخنران خوب جدی بگیرند، باید تکرار و تمرین سخنرانی را در دستور کار بگنجانید. سخنرانی‌تان را در مقابل آینه انجام دهید و هنگام سخن گفتن، ببینید چطور به نظر می‌رسید؟ ضبط کردن تمرین سخنرانی یا فیلم گرفتن از آن نیز می‌تواند اقدام مؤثری باشد. با این کار، قادر خواهید بود عملکردتان و نقاط قوت و ضعف آن را به‌وضوح ببینید.
- تمرین سخنرانی در مقابل یک دوست یا یکی از اعضای خانواده، ایده بسیار خوبی می‌تواند باشد. به‌این‌ترتیب می‌توانید بازخورد مؤثری از آن‌ها درباره کارتان بگیرید.
5. پس از اتمام سخنرانی، از مخاطبانتان تشکر کنید
درست است که شما زمان و انرژی زیادی را صرف ایراد سخنرانی کرده‌اید، اما مخاطبانتان نیز بخشی از وقت ارزشمندشان را به شنیدن حرف‌های شما اختصاص داده‌اند. به همین دلیل، آن‌ها شایسته تقدیر و تشکر هستند. سپاسگزاری از حضار و اذعان به قدردانی بابت اینکه وقتشان را در اختیار شما گذاشته‌اند، باعث می‌شود که سخنرانی‌تان را به شکلی گرم و دوستانه، به پایان برسانید.
مقالات خواندنی:
