آیا تا به حال برای شما اتفاق افتاده که در جمع بزرگ‌تری برای دقایقی صاحب تریبون باشید؟ اگر معلم باشید قطعا این شرایط برای شما اتفاق افتاده است و یا به زودی قرار است اتفاق بیافتد. این چالش نسبتا بزرگی برای کسی هست که یکی از هنرهای او تعامل با مخاطبان است.
بعد از پاندمی کرونا، شرایط مجددا به حال قبل بازگشته است. کنفرانس‌ها گردهمایی‌ها و دورهمی‌های زیادی روزانه در دنیای معلمان برنامه ریزی و اجرا می‌شود. پس شما دیر یا زود به صحنه دعوت می‌شوید تا دقایقی با والدین دانش آموزان، فرهیختگان و یا دانش آموزان صحبت کنید. آیا برای این روز بزرگ آماده شده‌اید؟
قطعا که اینطور است. به هر صورت معلمان به واسطه شغلی که دارند همیشه به ارایه سخنرانی‌های سازمان یافته و پرمحتوا معروفند. اما اگر یک سخنرانی ضرب العجل بوده باشد چی؟ آیا آمادگی آن را دارید که خود را برای ارایه یک سخنرانی آتشین آماده کنید؟ درود بر شما.. امروز قرار است در این مطلب از سلسله مقاله‌های آموزشی مدرسه سخن یک راهنمای جامع برای شما معلمان عزیز ارایه دهیم تا یک قدم برای روز موعود آماده شوید.
1- کلمات واضح و با اعتماد به نفس بیان شود
باید مطمئن باشید که دانش آموزان از موضوع سخنرانی شما سررشته داشته باشند، در این صورت سخنرانی شما نتیجه بخش خواهد بود. از زبان ساده استفاده کنید تا دانش آموزان بهتر شما را درک کنند. در واقع شما به واسطه کلمات و تولید جملات ساده درک مباحث پیچده را آسان می‌کنید و یک پیام روشن برای مخاطبان القا می‌کنید.
از سوی دیگر، اگر شما سخنرانی مبهم و پیچیده‌ای ارایه دهید، دانش آموزان درس را نمی‌فهمند و انگیزه و تمرکز خود را برای گوش دادن به شما از دست می‌دهند. حتی در بعضی از سخنرانی‌ها اگر شما به همین روال ادامه دهید، ممکن است مخاطب سالن را ترک کند.
(شئدو کردن) سخنرانی افراد موفق برای شما یک الگوی موفق از سخنرانی می‌دهد. شئدو کردن اصطلاحی جدید از تقلید کردن است. به این صورت که شما به سخنرانی گوش می‌دهید و دقیقا با همان لحن سخنران، سخنرانی را اجرا می‌کنید، دقت کنید که آهنگ جملات و نحوه ادای کلمات و حتی اگر مقدور باشد ژست سخنران و زبان بدن او را نیز تقلید و اجرا کنید. در تمرین شئدو کردن لازم نیست سخنرانی را یکبار به طور کامل حفظ و اجرا کنید. اگر جمله به جمله یا اگر در این کار خوب هستید پاراگراف به پاراگراف اجرای سخنران را شئدو کنید.
اگر به زبان انگلیسی مسلط هستید و یا سایر زبان‌ها، به سخنرانی افراد موفق در این زبان ها نیز گوش دهید و بدانید که چگونه توجه مخاطب را به خود جلب می‌کنند. این کار ایده‌های خوبی برای شما می‌دهد.
گوش دادن به سخنرانی با صدای یکنواخت نیز خیلی خسته کننده است. بنابراین، لازم است شما از دیگر ویژگی‌های زبان یعنی لحن، آهنگ جملات، فراز و فرود درست در سخنرانی خود بهره بگیرید.
2- از یک زبان بدن مطمئن استفاده کنید
تا اینجا همه می‌دانیم که زبان بدن چقدر در رساندن پیام به مخاطب کمک می‌کند. همه افزادی هم که برای سخنران شدن قدمی برداشته‌اند راجع به زبان بدن خونده‌اند و آن را تمرین کرده‌اند. اما باید به زبان بدن بیشتر از این بها بدهیم. چرا که زبان بدن علارغم پیام، احساسات ما را نیز به شنونده منتقل می‌کند. پس زبان بدن در کیفیت پیامی که به مخاطب می‌رسانیم نیز تاثیر دارد. برای مثال وقتی ما مضطرب هستیم؛ به واسطه همین زبان بدن، مخاطب درک می‌کند که ما راجع به گفتمان چه حسی داریم.
برای بهبود زبان بدن ما باید روی اعتماد به نفس خود کار کنیم. اعتماد به نفس عاملی است که در برخی نسبت به دیگران خیلی آسان و سریع شکل می‌گیرد. اگر ساده‌تر توضیح دهیم. اعتماد به نفس همان باور خود و قابلیت‌های ماست.
وقتی شما اعتماد به نفس دارید، مخاطب این را می‌بیند و این سیگنال را از نحوه ایستادن و ارایه دادن شما دریافت می‌کند. شما معلم هستید و معلومات شما همه تخصصی و علمی است. زمانی که شما با اعتماد به نفس مطالب را ارایه می‌دهید دانش آموزان و یا اولیای مدارس به خاطر احساس اعتمادی که از اعتماد به نفس شما میگیرند به آسانی محتوای ارایه شده را متوجه می‌شوند و سخنرانی و تلاش برای ارتقای مخاطب اثربخش می‌شود.
حالا برای این که یک معلم با اعتماد به نفس جلوه کنید، راهش این است که قبل از حضور در محل سخنرانی خودتان را برای این ارایه آماده کنید و یا اگر خیلی ضرب العجل این اتفاق افتاده است نوت برداری کنید و سرنخ‌های خود را برای سخنرانی بنویسید. این آمادگی حتی می‌تواند حضور زودتر شما در محل سخنرانی باشد.
به واسطه زبان بدن مطمئن، شما با قدرت حاضران را کنترل می‌کنید. از ژست بدن خود استفاده می‌کنید از تاکیدهای خود استفاده می‌کنید و حتی به آرامی قدم می‌زنید حتی زبان چهره خود را نیز به کار می‌گیرید و برای القای پیام سخنان خود قوی‌تر عمل می‌کنید.
این یک روی سکه است. روی دیگر سکه چیز دیگرییست. اگر زبان چهره شما منفی باشد، در نحوه درک شما توسط مخاطبان تاثیر منفی می‌گذارد. اگر درسی یا حرفی که می‌زنید. آنطور که برنامه ریزی کرده بودید پیش نرود. ذهن شما سیگنال‌های منفی دریافت می‌کند که مباحث گفته شده سخت بوده و شنونده آن را درک نکرده است. به مرور استرس و اضطراب به سراغ شما می‌آید و شما را در هم می‌شکند.
علاوه بر این‌ها ارتباط چشمی موثر، راه موثری است که بتوانید آن توجه به وجود آمده از ابتدای سخنرانی را تا آخر حفظ کنید و حتی از این طرق می‌توانید در لحظاتی که می‌خواهید از مخاطب سوالی بپرسید یا نظرش را بخواهید و یک تعامل دوسویه بین شاگرد و معلم صورت می‌گیرد و از این می‌توان به نفع هدف سخنرانی و تعاملی بودن آن سود برد.
درسته که ارتباط چشمی خیلی مهم است اما همزمان فکر کردن و تلاش برای برقراری ارتباط چشمی خیلی سخت است. در بین برخی سخنرانان مطرح دیگر، روش دور کردن نگاه در زمان فکر کردن برای جمع کردن اطلاعات در ذهن و دوباره برقراری ارتباط چشمی منسوخ شده است و به جای آن کافیست، برای لحطاتی مکث کنیم، برای پاسخی که می‌خواهیم فکر می‌کنیم و زمانی که حاضر هستیم، پاسخ می‌دهیم.
برای نفس کشیدن مجدد تمرکز کنید. لحظه‌ای بمانید، لبخند بزنید و ادامه دهید.
3- عبارت‌های پرکننده فارسی (فیلر) را حذف کنید
خیلی وقت است که باب شده است سخنران باید در لحظاتی از صحبت‌های خود که قرار است از گفتن یک ایده یا جمله به گفتن ایده یا جمله بعدی برود به جای استفاده از عبارت‌های بی معنی مثل “ااااام” “ااااا” اِاِاِ” از کلمات معنی دار مثل ” بنابراین”، “پس”، “از این روی”، “عرض به محضر” “عرض شود”، ” گفتنی است”،”درواقع”، “درحقیقت” و … استفاده شود. که اولا از یک سو، سخنان شما از جنبه قواعد دستور زبان فارسی درست باشد و از سوی دیگر به زیبا سخن گفتن شما کمک کند.
اما در بعضی مواقع شاهد این هستیم که سخنران مکرر از این عبارت‌ها و آن هم از یک عبارت خاص استفاده می‌کند. که همه ما در گوشه‌ای از خاطرمان هست که در گپ و گفت بعد از کلاس، هم‌کلاسی هایمان می‌گفتند که فلان معلم تیکه کلامش فلان کلمه است!
بنابراین، زمانی که از کلمات پرکننده به دقت و حساب شده استفاده نشود؛ به توجه و ذوق مخاطب در هنگام گوش دادن لطمه می‌زند و دیر یا زود او ارتباطش رو با شما از دست می‌دهد.
عاقلانه و زیبا است که در بین سخنانمون سکوت کنیم. برای اندک لحظه ای بمانیم و حرفی نزنیم و فقط نگاه کنیم.
4- کار نیکو کردن از پر کردن است
وقتی سخنران معلم است. محتوای سخنرانی به درس و مدرسه ارتباط دارد. از این رو؛ متن سخنرانی پر از جزئیات و معلومات است. بنابراین آمادگی برای این سخنرانی ضروری است. طوریکه جزئیات هم نباید کم باشد که کمکی به نبود اطلاعات شنونده نداشته باشد و نه زیاد باشد که شنونده از دریافت اطلاعات کلافه شود.
در بحث سخنرانی در جمع، تمرین موجزه می کند و زمانی که سخران برای دفعات زیادی در جمع صحبت می‌کند این کار به سبک زندگی او تبدیل می‌شود و در هر جمعی این کار را به نحو شایسته انجام می‌دهد.
به عنوان معلم آمادگی برای سخنرانی، برای شما خیلی مفید خواهد بود و به محتوا، جزئیات و نیاز مخاطب تسلط پیدا می‌کنید و این به شما اجازه می‌دهد با نرمی سخن بگویید.
از دوستان خود بخواهید به کمکتان بیاییند. مثلا آن‌ها را به کافه دعوت کنید و به گپ و گفت روزمره بپردازید و تکنیک‌هایی که یادگرفته اید آنجا استفاده و تمرین کنید.
همچنین می‌توانید از آن‌ها بخواهید با پرسش‌هایی شما را به چالش بکشند و شما نحوه پاسخ به پرسش‌ها را تمرین کنید. یا به طور کامل به سخنرانی و یا تدریس شما گوش داده و بازخورد دهند. جاهایی که خوب عمل کردید و جاهایی که مشکل داشتید را به شما تعریف کنند.
زمانی که تنها هستید از سخنرانی خود فیلم بگیرید و بنشینید و به نقاط قوت و ضعف خود بازخورد دهید. متوجه می‌شوید که برای بهبود آن‌ها چه کاری باید بکنید. مطمئن باشید که میکروفنی که استفاده می‌کنید عملکرد بهتری داشته باشد تا زمانی که گوش می‌دهید آن طور باشد که صدای شما به گوش مخاطب می‌رسد.
وقتی به خود گوش می‌دهید ببینید که آیا طبیعی به نظر می‌رسید؟ حتما به لحن و فراز و فرود خود دقت کنید. آیا خیلی سریع صحبت می‌کنید یا خیلی کند؟ اگر در بار اول خوب نبودید نگران نباشید با تمرین بهتر می‌شود.
5- در موضوع بمانید و انگیزه مخاطب را حفظ کنید
صحبت در مقابل یک جمع بزرگتر می‌تواند ترسناک باشد بنابراین آمادگی برای آن سخنرانی ضروری است. در موضوع بودن خیلی اهمیت دارد تا توجه دانش آموزان حفظ شود از این موضوع به آن موضوع پریدن و دور شدن از اصل موضوع که به خاطر آن دانش آموزان در صندلیها نشسته و به شما گوش می‌دهد باعث می‌شود کم کم گیج شده و علاقه خود را برای گوش دادن به موضوع صحبت شما از دست بدهند.
یک راه عالی برای این که از موضوع خارجی نشوید( با تمرین بدست می‌آید.) نوشتن یک راهنما است. در این راهنما مشخص است که قرار است راجع به چه چیزهایی صحبت کنید. داشتن تخصص درباره موضوع باعث می‌شود شما در زمان صحبت از کلمات و عبارت‌های متنوع استفاده کنید و درباره همه آن چیزهایی که باید، به ترتیب و با ارایه مثال و مطالب مفید دیگر صحبت کنید و یک ارایه آتشین و سازماندهی شده داشته باشید.
دانستن هدف سخنرانی نیز یک اصل دیگر است که کمک می‌کند شما خلاق باشید و فرایند سخنرانی را خلاقانه پیش ببرید. شما چطور می‌توانید ضمن سخنرانی؛ به علاقمندی دانش آموزان نسبت به موضوع نفت بپاشید.
حتما تلویزیون و عوامل دیگر را خاموش کنید. مهم تر از همه موبایل خود را در حالت پرواز یا حالت بی‌صدای کامل قرار دهید. تا کسی مزاحم نشود و همچنین این احساس آرامش به ذهن شما هدیه داده شود و شما تمرکز بیشتری داشته باشید و بتوانید سخنرانی را با حالتی ریلکس و مطمئن مدیریت کنید.
6- سوالاتی بپرسید و تعامل را چاشنی سخنرانی خود کنید
سوال پرسیدن نقش مهمی در فرایند یاددهی و یادگیری دارد. نشان می‌دهد که مقدار پیشرفت مخاطبان کجاست و تا چه اندازه یادگرفته‌اند و می‌دانند. همچنین از میزان فشاری که سخنران برای سخنرانی در برابر جمع بزرگتر تحمل می‌کند، می‌کاهد.
کمک می‌کند محیط سخنرانی آرامش بخش شود. سوال پرسیدن کمک می‌کند دانش آموزان گپ یا خلا دانشی که دارند شناسایی کنند. همچنین برای سخنران مشخص می‌شود که آیا دانش آموزان حواسشان به سخنرانی بوده یا نه!
سوال‌هایی که پرسیده می‌شود یا می‌پرسید بستگی به سن و سطح مخاطبان دارد. دانش آموزان جوانتر سوالات ساده‌تری می‌پرسند ولی بزرگتر‌ها سوالات پیچیده‌تری. شما هم به عنوان سخنران می‌توانید در زمان آمادگی برای سخنرانی به سوالاتی که خواهید پرسید، فکر کنید.
پاسخ دادن به سوالات ممکن است استرس زا و اعصاب خورد کن باشد. برای این که مشکلی در این مرحله پیش نیاید به موارد زیر دقت کنید:
- به سوالت قبل از پاسخ دادن خوب گوش دهید. قرار نیست فورا به سوالات پاسخ دهید. ممکن است مسیر سوالات تغییر پیدا کند. کمی زمان دهید و سپس پاسخ دهید.
- بدانید که سوال درباره چه چیزی است. اگر 100 درصد شناخت از سوال ندارید، اصلا هول نشوید. از دانش آموز بخواهید که سوالش را بسط دهد و بیشتر توضیح دهد.
خلاصه کلام
همانطور که نشان دادیم. مهارت سخنرانی در جمع برای یک معلم، مانند سبک زندگی است برای یک معلم تسلط به هنر صحبت کردن در جمع خیلی مفید است.
آشنایی و تمرین این تکنینک‌های فن بیان برای معلمان، آن‌ها را برای ارتباط موثر با مخاطب و ارایه یک سخنرانی آتشین در جمع آماده می‌کند. با این که آماده شدن برای سخنرانی در برابر تعداد زیادی از دانش آموزان با رعایت مواردی چون واضح صحبت کردن، رعایت زبان بدن، کاهش استفاده از پرکننده‌ها در متن سخنرانی، از موضوع خارج نشدن و سوال پرسیدن کمی اعصاب خورد کن به نظر بیایید. ولی رعایت این‌ها واقعا موجزه می‌کند.
