یکی از نکات مهم کلاسداری، فن بیان برای معلمان است. هر معلمی برای مدیریت و اداره هرچه بهتر کلاس، باید تمام نکات و روشهای تدریس که یکی از مهمترین آنها سخنوری و فن بیان است را به کار گیرد تا بتواند اثرگذاری مطلوب را روی دانش آموزان داشته باشد.
دانستن مهارتهای سخنوری، از جمله فن بیان، معلم را در رسیدن به هدف نهایی مد نظرش، بهتر یاری خواهد کرد.
استراتژیها و زمینهسازی فن بیان برای معلمان
-
آشنایی با محیط کلی کلاس
- معلم قبل از هر چیز باید با چیدمان و محیط کلی کلاس آشنایی داشته باشد.
- معلم باید بداند کجا قرار است بایستد و به چه صورت از مکانی به مکان دیگر برود.
- تجهیزات سمعی و بصری و امکانات را در نظر بگیرد و خود را با امکانات همسو کند.
- نحوه استفاده از تجهیزات را به صورت کامل بداند.
- در صورت مشکلات فنی معلم باید سریع چاره اندیشی کرده و یک طرح پشتیبان آماده داشته باشد.
- داشتن فن بیان و آماده بودن در صورت هرگونه بروز مشکل فنی، لازمه یک معلم خبره و حرفهای است.
-
ارتباط چشمی به صورت منظم با کل کلاس
این کار باعث کنترل بهتر کلاس توسط شما میشود، به گونهای که ارتباط بهتر بین شما و دانش آموزان ایجاد میشود و کسی از آموزش شما از قلم نمیافتد. همچنین از سر و صدا و مزاحمتها به صورت چشمگیری جلوگیری میشود.
در هنگام صحبت به هیچ وجه از دانش آموزان رویگردان نشوید. دانش آموزان با دیدن صورت و دهان شما هنگام صحبتتان، درس را بهتر متوجه میشوند.
-
صدا باید به همه دانش آموزان برسد
سعی کنید از لحن تاثیرگذار و با صدای رسا صحبت کنید. شاید لازم باشد از میکروفون به خصوص در کلاسهای بزرگ استفاده شود.
-
زبان محاوره:
طریقه صحبت با دانش آموزان باید لحن مکالمه باشد. حالت تعاملی و صحبت با دانش آموزان باید مورد نظر باشد.
-
حالت شور و اشتیاق و انعطاف در سخن
دانش آموزان باید حالت اشتیاق را از مکالمه شما دریافت کنند. از حالت خشک و یکنواخت بپرهیزید. سرعت، زیر و بم کردن صدا و همچنین تغییر حالات چهره از ملزومات غیرقابل انکار در یک سخنرانی خوب برای معلمان است.
سعی کنید اکثر مواقع لبخند بزنید و در صورت لزوم از طنز استفاده کنید.
ملزومات سخنرانی خوب و تاثیرگذار
1-طرح درس و برنامهریزی
- طرح درس چارچوب تعیین شده توسط معلم و برنامهای است که مشخص میکند معلم چه فعالیتهای آموزشی را میخواهد در کلاس درس اجرا کند.
- در نگارش طرح درس همه چیز مد نظر معلم قرار میگیرد. از جمله ساعات شروع و اتمام تدریس، مدت زمان انجام فعالیتهای درسی و به طور کلی اهداف یادگیری در هر ساعت.
- یکی از موارد مهم که در طرح درس مورد توجه معلم قرار میگیرد نحوه ارائه درس است که به صورت مجازی یا غیر مجازی این امر صورت میگیرد.
- معلم باید در نظر بگیرد که ارائه درس به چه نوعی بر روی دانش آموزان اثرگذاری بیشتری دارد که این به مهارت در سخنوری یا فن بیان عالی معلم بستگی دارد.
- معلم باید بداند از چه متدی استفاده کند که بهترین اثر گذاری را روی دانش آموز داشته باشد، که این مستلزم آموختن تکنیکهای سخنرانی است.
2-یادداشتهای سخنرانی را آماده کنید
آماده کردن یک طرح کلی، فهرستی از نکات کلیدی، تعاریف، مسائل، مثالها و…. دانش آموز نباید ببیند شما از روی فیلمنامه، صفحه کامپیوتر و…. میخوانید.
3-مهارتهای سخنوری با تکرار و تمرین
یک سخنرانی خوب و بینقص بدون تمرین و تکرار میسر نخواهد شد. در واقع باید تمرین کنید تا مطمئن شوید چه مقدار از مواد درسی برای زمانی خاص در دسترس دارید.
4-بیان رسا و شیوا و داستان گونه
یک سخنرانی خوب و بیان رسا و شیوا و داستان گونه متناسب با احتیاجات کلاس و بسته به مهارت معلم، به یادگیری بهتر دانش آموزان، بسیار کمک میکند. سعی کنید تنظیم سخنرانی به هدف یادگیری بهتر دانش آموز باشد و نه به منزله رفع تکلیف. لذا از گنجاندن مطالب زیاد در متن سخنرانی پرهیز کنید.
5-مهارت فن بیان (درگیر کردن کل کلاس)
- ایجاد تعامل بین معلم و دانش آموز.
- معلم در طول سخنرانی سوال بپرسد.
دانش آموز به هیچ وجه نباید فقط شنونده باشد. در آغاز لحن معلم باید به گونهای باشد که دانش آموز به درس و کلاس ترغیب شود. قدم بعدی درگیری ذهنی دانش آموز با طرح انواع سوال است. بهتر است شروع کلاس را با طرح یک سوال آغاز کنید و ذهن دانش آموز را به مطلبی خاص درگیر کنید. بعد موارد پیرامون سوال در ادامه پرداخته شود.
شاید لازم باشد سوالات دیگر طرح شود تا دانش آموز به جواب اصلی رهنمون شود.
زدن مثالهای مختلف، شیوه یک معلم با تجربه است تا ذهن دانش آموز را به بهترین شیوه درگیر کند تا جواب و حل مسئله در ذهن دانش آموز به خوبی حک شود و فراموش نشود. با این شیوه کار معلم نیز آسانتر میشود. به کارگیری این شیوه به نحوه فن بیان برای معلمان بستگی دارد.
6- معلم از دانش آموز بخواهد سوال بپرسند.
همانگونه که معلم باید طرح سوال کند و ذهن دانش آموزان را درگیر کند، باید از دانش آموزان نیز بخواهد سوال بپرسند و یک فعالیت کلاسی پویا در کلاس ایجاد کند. فن بیان برای معلمان به این محدود نمیشود که معلم یک سخنران صرف باشد، بلکه باید یک سخنران تاثیرگذار باشد و ذهن دانش آموز را به هدف مورد نظرش نزدیک کند.
7-برای دانش آموزان بازخورد متناسب داشته باشید.
همان شروع کلاس و آغاز سخنرانی به دانش آموزان گوشزد شود، کار کلاسی آنها بازخورد خواهد داشت. معلم باید در ازای ارائه مطالب به بهترین نحو ممکن و ایجاد تعامل بین خود، درس و دانش آموزان باید انتظار بهترین بازخورد را از دانشآموز داشته باشد.
فن بیان برای معلمان و ایجاد یک تعامل سازنده، انتظار بهترین بازخورد از دانش آموز را میسر میکند.
خلاصه فن بیان برای معلمان
فن بیان مهارتی حیاتی برای معلمان است که به آنها کمک میکند تا به طور موثر با دانشآموزان ارتباط برقرار کنند، مفاهیم را به وضوح توضیح دهند و کلاسهای درس جذاب و پویایی ایجاد کنند.
استراتژیهای کلیدی برای تقویت فن بیان:
- آشنایی با محیط کلاس: قبل از شروع تدریس، با چیدمان و امکانات کلاس آشنا شوید.
- ارتباط چشمی: به طور مرتب با کل کلاس ارتباط چشمی برقرار کنید تا توجه آنها را جلب کرده و کنترل کلاس را حفظ کنید.
- صدای رسا: با لحنی واضح و رسا صحبت کنید و در صورت نیاز از میکروفون استفاده کنید.
- زبان محاوره: با دانشآموزان به زبانی طبیعی و لحنی دوستانه صحبت کنید.
- شور و اشتیاق: با شور و اشتیاق صحبت کنید و از تنوع صدا، حالات چهره و حرکات بدن برای جذابتر کردن ارائه خود استفاده کنید.
- آمادگی:
- طرح درسی دقیق و منظم داشته باشید.
- یادداشتهای سخنرانی خود را آماده کنید.
- با تکرار و تمرین، مهارتهای سخنوری خود را ارتقا دهید.
- بیان شیوا: مطالب را به طور واضح، مختصر و با زبانی ساده و قابل فهم ارائه دهید.
- درگیر کردن کل کلاس: با پرسش سوال، دادن فعالیت و تشویق به بحث، دانشآموزان را درگیر درس کنید.
- بازخورد: از دانشآموزان بازخورد بخواهید و به نظرات آنها توجه کنید.
با استفاده از این استراتژیها، معلمان میتوانند فن بیان خود را تقویت کرده و به مدرسانی تاثیرگذار و الهامبخش تبدیل شوند.
